Во 2011 година, земјите од Западен Балкан предложија мал број на подрачја да бидат вклучени
во широката Емералд мрежа на заштитени природни подрачја. Но, голем број на извонредни реки останаа незаштитени- а, постои нов предлог кој треба да го надополни тој недостаток.
Денес, група на научници и невладини организациии од 11 земји објавија листа на 88 реки кои
тие сметаат дека треба да бидат со висок приоритет на заштита, со што земјите од Западен Балкан и потписници на Бернската конвенција бараат проширување на Емералд мрежата во регионот.
Воспоставена од Советот на Европа во 1989 во рамки на Конвенцијата за зачувување на
европскиот див свет и нивните живеалишта (Бернска Конвенција), Емералд мрежата е составена
од подрачја од посебно значење за зачувување на дивата флора и фауна и нивните природни
живеалишта.
Како потписници на Бернската Конвенција, Албанија, Босна и Херцеговина, Црна Гора, Северна
Македонија и Србија, во 2011 година го започнаа процесот на воспоставување на Емералд мрежата преку предлагање на мал број на локации. Од тогаш, ниту една од земјите нема предложено нова локација која треба да биде заштитена, а дополнително, најголем дел од нив немаат правна заштита во согласност со националното право, немаат соодветно управување, податоците сe нецелосни, а ресурсите се недоволни, што резултира со неефективна заштита на најголем дел од реките и рибната фауна.
Листата на реки која што денес се објавува е резултат на семинарот посветен на Емералд
подрачјата кој го организираше CEE Bankwatch Network во декември 2022 година, каде што
учествуваа претставници кои доставија научни податоци за видовите риби и рибни живеалишта.
Како подрачје на значаен биодиверзитет, Западен Балкан може да се пофали со исклучителен
речен диверзитет. Планините во регионот, реките, езерата и крајбрежјата се дом на бројни
загрозени видови и значајни живеалишта од кои голем дел се ендемични видови кои не можат да
бидат најдени на ниту едно друго место. Во споредба со останатиот дел на Европа, голем дел од
реките во регионот се во добра или недопрена природна состојба, што ги прави идеални кандидати за заштита според листата на приоритетни подрачја која ја објавуваме денес.

Андреј Ралев, Координатор за заштита на биодиверзитетот, CEE Bankwatch Network:
„Заштитата на реките и соодветно примена на Емералд мрежата е долготраен процес, што
подразбира соработка помеѓу владите, научниците, невладините организаии и локалните
заедници. Нашиот предлог, се заснова на сеопфатни научни знаења за популациите на риби во
региониот, што е значаен придонес во овој процес. Наредниот чекор е да ги поддржиме властите
во региониот да подготват и официјални предлози за нови Емералд подрачја.“
Ѓорѓи Митревски, Координатор за поддршка на заедниците, Еко-свест: „Реките во нашата
земја се под влијание на разни инфраструктурни проекти кои ги загрозуваат ретките и ендемични
видови кои живеат во нив. Вклучувањето на реките во Емералд мрежата е неопходен чекор напред за да можеме да обезбедиме нивна заштита како наше природно наследство.“

Западен Балкан е еднo од глобалните жаришта на биолошката разновидност, особено во контекст на биодиверзитетот кој живее во речните екосистеми. Огромниот број на планини, речни и езерски крајбрежја во регионот се дом на бројни загрозени видови и значајни живеалишта со висок степен на ендемизам. Во нашиот регион, висок процент од реките во се во добра или недопрена состојба, значително над европскиот просек. Ние, потписниците на оваа Заедничка изјава, веруваме дека правилно воспоставување на Емералд мрежата на Западен Балкан и развивање на планови за управување во Емералд подрачјата и други значајни подрачја за зачувување може да понудат можност за заштита за рибите и другите важни видови и живеалишта, со што ќе се зачува уникатната вредност на биолошката разновидност на реките во регионот. Заштитените и обновени реки во регионот на Западен Балкан нудат одлична можност за одржлив развој на локалните заедници кои живеат покрај речните крајбрежја. Тие се извор на вода за пиење, храна, вода за наводнување, спречуваат поплави, ја регулираат климата, нудат можности за развој на риболов, водни спортови и екотуризам, со што се зајакнуваат односите и соработката помеѓу земјите, научниците, инстицуиите, бизнисите и невладините организации.

Во почетокот на декември 2022 година, 39 научници и претставници на невладините организации од Албанија, Австрија, Босна и Херцеговина, Бугарија, Хрватска, Германија, Грција, Црна Гора, Македонија, Србија и Швајцарија, учествуваа на онлајн вебинарот за мапирање на нови Емералд подрачја. Преку вебинарот беше подготвена Листа во сенка и мапа на 88 Емералд подрачја кои треба да бидат додадени на Емералд мрежата во земјите потписнички на Бернската Конвенција. Резултатите се засновани на последните достапни податоци и информации за дистрибуцијата и зачувувањето на повеќе од 50 видови риби од европско значење. Преку Листата во сенка на Емералд подрачјата и мапите за нивната локација, сакаме да ги охрабриме и поддржиме властите во регионот да го завршат процесот на управување со подрачјата од Емералд мрежата. Се залагаме за практична примена на критериумите на Емералд мрежата и овој процес го препознаваме како неопходен чекор во пристапувањето кон Европската унија, особено бидејќи Емералд подрачјата ќе станат дел од Натура 2000 мрежата. Како членови на Советот на Европа и потписници на Конвенцијата за зачувување на дивиот свет и природните живеалишта (Бернска конвенција), 5 од земјите од Западен Балкан мора да воспостават Подрачја од посебен интерес за зачувување како дел од функционирањето на Емералд мрежата. Оваа барање од Советот на Европа е дел од Бернската Конвенција, а воспоставување на Емералд мрежата на национално нив се смета за една од основните механизми за договорните страни да постапуваат во согласност со обврските од Конвенцијата.

Како договорни страни на Бернската Конвенција, Албанија, Босна и Херцеговина, Македонија и Србија, во 2011 година ја комплетираа првата фаза за воспоставување на Емералд мрежата и предложија неколку подрачја кои треба да бидат вклучени. Од тогаш па се до денес, ниту една од овие земји не ја прошири првичната листа на подрачја, со што пропуштија да ги заштитат најголем број од реките и популациите на риби. Дополнително, најголем број од овие подрачја немаат планови за управување, систем за мониторинг, веродостојни податоци и ресурси. Зачувувањето на реките и со соодветно финансирање на Емералд мрежата во регионот на Западен Балкан е долгорочна задача која подразбира соработка помеѓу институциите, научниците, невладините организации, но и вклученост на локалните заедници кои живеат во околината или близината на Емералд подрачјата. Покрај придонесот кон исполнување на обврските од Бернската Конвенција, управувањето со Емералд подрачјата може да им помогне на земјите полесно да ги исполнат целите за зачувување на биодиверзитетот и екосистемите кои се утврдени во Зелената Агенда за Западен Балкан, како и Глобалната рамка за биодиверзитетот која беше усвоена во декември 2022 година во Монтреал на последната конференција на Конвенцијата за биолошка разновидност (COP 15). Листата во сенка на Емералд подрачјата и мапите за нивните локации се дел од нашиот придонес во овој процес, со цел да им дадеме поддршка на властите да ги идентификуваат најважните локации за заштита на слатководните видови и живеалишта кои се дел од Резолуцијата 4 (1996) и Резолуцијата 6 (1998) на Бернската Конвенција. Подготвени сме да ги понудиме и заеднички да ги дискутираме деталните мапи на подрачјата кои треба да бидат вклучени во Емералд мрежата, листите на видови и живеалишта, како и стандардните податоци во ГИС формат за сите локации. За оние локации каде што недостасуваат податоци, стоиме на располагање да бидеме поддршка во спроведување на дополнителни теренски истражувања. Конечно, ние, потписниците на оваа Заедничка изјава, би сакале да ги поддржиме властите да обезбедат проширување на Емералд мрежата која ќе овозможи значајни придобивки за локалните заедници и долгорочна заштита на најважните речни живеалишта во Европа. Потписници на изјавата:

  1. Александра-Ања Драгомировиќ, Заменик претседател, Centar za životnu sredinu (CZZS), Босна и Херцеговина 2. Амели Хубер, Раководител на проекти за заштита на слатководни живеалишта, Euronatur, Германија 3. Ана Чоловиќ Лешоска, Извршна директорка, Центар за истражување и информирање за животната средина Еко- свест, Македонија 4. Андреј Ковачев, Експерт за Натура 2000 подрачја, Здружение за заштита на диви видови “Balkani”, Бугарија 5. Андреј Ралев, Експерт за биолошка разновидност, CEE Bankwatch Network, Бугарија 6. Андријана Миќановиќ, Биолог, Црногорско друштво на еколози, Црна Гора 7. Авдул Адровиќ, Професор, Природно-математички факултет, Босна и Херцеговина 8. Белма Каламујиќ, Виш научен соработник, Институт за генетичко инжиниерство и биотехнологија, Сараево, Босна и Херцеговина 9. Џорџе Стефановиќ, Директор, Udruženje Dinarica, Босна и Херцеговина 10. Душан Јелиќ, Претседател, BIOTA i Хрватски институт за биолошка разновидност, Хрватска 11. Фридрих Вулф, Раководител на меѓународни политики за биолошка разновидност, Здружение “Pro Natura”/ “Friends of Earth”, Швајцарија 12. Ѓорѓи Митревски, Координатор за поддршка на заедниците, Центар за истражување и информирање за животната средина Еко- свест, Македонија 13. Ирма Поповиќ Дујмовиќ, Директор на програма за слатководни живеалишта во Хрватска, “The Nature Conservancy (TNC)”, Хрватска 14. Јелена Иваниќ, Заменик претседател, Centar za životnu sredinu (CZZS), Босна и Херцеговина 15. Јелена Поповиќ, Генерален секретар, Црногорско друштво на еколози, Црна Гора 16. Др. Јорг Фрејхоф, Експерт за слатководна биолошка разновидност, екологија и ихтиологија, Природнонаучен музеј во Берлин, Германија 17. Др. Катерина Ребок, Редовен професор, Институт за биологија, Универзитет Св. Кирил и Методиј, Скопје, Македонија 18. Лаура Ана Јурман, Биолог, BIOTA и Хрватски институт за биолошка разновидност, Хрватска 19. Др. Марија Смедеревац- Лалиќ, Виш научен соработник, Институт за мултидисциплинарни истражувања, Универзитет во Белград, Србија 20. Др. Милица Ристовска, Редовен професор, Институт за биологија, Универзитет Св. Кирил и Методиј, Скопје, Македонија 21. Милија Чабаркапа, Директор, NVO Eko-tim, Црна Гора 22. Наташа Миливојевиќ, Претседател, Еколошко здружение “Rzav“, Србија 23. Олси Ника, хидробиолог, Извршен директор, NVO EkoAlbanija, Албанија 24. Пенчо Пандаков, хидробиолог, Здружение на рибари “Balkanka”, Бугарија 25. Спасе Шумка, хидробиолог, член на одбор, Организација за зачувување на животната средина “PPNEA”, Албанија 26. Др. Стаматис Зогарис, биолог географ, Институт за морски биолошки ресурси и внатрешни води, Хеленски центар за истражување на морињата, Грција 27. Др. Стивен Вајс, Вонредни професор, Институт за биологија, Универзитет во Грац, Австрија 28. Страхиња Мациќ, правен експерт, Polekol/ Pravo na vodu, Србија 29. Др. Тихомир Стефанов, Вонреден професор, Национален природен музеј во Бугарија, Бугарска академија на науките, Бугарија 30. Тијана Величковиќ, член на експертски тим, Зружение “Ekomar“, Србија 31. Улрих Ајхелман, Директор, НВО “Riverwatch“, Австрија



Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.