Македонски
Пробиотиците и пребиотиците се нашите тајни сојузници за посилен имунолошки систем, вели во интервју за „Република“ проф. д-р Дафина Николова од Универзитетската клиника за гастроентерохепатологија.
Со проф. д-р Николова разговаравме за тоа како употребата на пробиотиците влијае на нашето здравје, кои пробиотици да се одберат од широката лепеза што се нуди во аптеките, како и кога се користат и дали веганите и вегетаријанците треба да користат пробиотици.
Според проф. д-р Николова, придобивките од пробиотиците се протегаат пошироко од дигестивниот систем и од дигестијата. Тие го зајакнуваат имунолошкиот систем, ја подобруваат апсорпцијата на хранливите материи и дури влијаат на менталното здравје преку поддршка на врската помеѓу цревата и мозокот.
Што се пробиотици и како нивната употреба влијае на нашето здравје?
Д-Р НИКОЛОВА: Пробиотиците се живи микроорганизми, често нарекувани „добри бактерии“, кои, кога се консумираат во соодветни количини, обезбедуваат бројни здравствени придобивки, особено за цревата. Тие природно се наоѓаат во нашето тело, главно во дигестивниот тракт, но и на кожата и на други места. Пробиотиците помагаат да се одржи здравата рамнотежа на микроорганизмите во телото, што е од клучно значење за целокупната благосостојба на телото. Кога рамнотежата на добрите и лошите бактерии се нарушува – поради стрес, болест, неправилна исхрана или антибиотици – пробиотиците помагаат да се врати таа хармонија.
Придобивките од пробиотиците се протегаат пошироко од дигестивниот систем и од дигестијата. Тие го зајакнуваат имунолошкиот систем, ја подобруваат апсорпцијата на хранливите материи и дури влијаат на менталното здравје преку поддршка на врската помеѓу цревата и мозокот. Истражувањата покажале дека пробиотиците можат да ги намалат симптомите на депресија и анксиозност, да го намалат ризикот од инфекции и да промовираат поздрав изглед на кожата. Нивната способност да го одржуваат интегритетот на цревата исто така помага во превенција на хронични воспаленија, кои се поврзани со многу заболувања, вклучувајќи дијабетес, дебелина и кардиоваскуларни проблеми.
Како пробиотиците влијаат на дигеститивниот систем и кои здравствени пробелеми најчесто ги решаваат?
Д-Р НИКОЛОВА: Човечките црева не се само место за варење; тие се и центар на имунолошка активност. Околу 70% од имунолошкиот систем се наоѓа во цревата, што ги прави клучна област за заштита на телото од штетни патогени. Микробиомот на цревата – разновиден екосистем на трилиони микроорганизми – игра суштинска улога во оваа одбрана. Балансираниот микробиом помага да се одржи интегритетот на цревната слузница, спречувајќи штетни супстанции да влезат во крвотокот и осигурувајќи ефикасна комуникација помеѓу цревата и имунолошките клетки.
Еден од основните начини на кои пробиотиците влијаат врз дигестивниот систем е преку обновување на микробната рамнотежа, особено по нарушувања предизвикани од антибиотици, инфекции или лоша исхрана. Со колонизирање на цревата со корисни бактерии, пробиотиците помагаат да се намали прекумерниот раст на штетни микроорганизми, со што се спречуваат или ублажуваат состојби како дијареја, подуеност и запек.
Пробиотиците се особено ефикасни во управувањето со одредени дигестивни проблеми. На пример, тие се широко користени за лекување на дијареја поврзана со употребата на антибиотици, која е вообичаена нуспојава на антибиотската терапија. Исто така, пробиотиците можат да помогнат во управувањето со симптомите на синдром на иритабилно дебело црево (IBS), како што се абдоминална болка, подуеност и нередовни столици. Тие исто така придонесуваат за целокупното здравје на цревата преку зајакнување на бариерната функција на цревата. Тие го поддржуваат производството на заштитна слуз и го зајакнуваат цревниот ѕид, со што се намалува ризикот од „синдром на пропустливи црева”, каде што токсини и несварени честички храна навлегуваат во крвотокот.
Во аптеките среќаваме различни видови пробиотици. По што се разликуваат?
Д-Р НИКОЛОВА: Огромниот број пробиотици достапни на пазарот може да го направи изборот на вистинскиот производ предизвик.
Првиот чекор при изборот на пробиотик е идентификување на специфичната здравствена цел. Пробиотиците не се универзално решение; различни соеви служат за различни цели. На пример, Lactobacillus rhamnosus GG е познат по својата способност да ја ублажува дијареата и да го поддржува здравјето на цревата, додека Bifidobacterium longum често се користи за намалување на симптомите на синдром на иритабилно црево (IBS). Saccharomyces boulardii е особено корисен за превенција и третман на дијареа поврзана со антибиотици и за патничка дијареа.
Пациентите треба да ги проценат своите примарни проблеми – дали се тоа подобрување на варењето, зајакнување на имунитетот или справување со специфична состојба – и да изберат пробиотик со соеви кои одговараат на тие потреби.
Друг клучен фактор е бројот на CFU (единици што формираат колонии), што го покажува бројот на живи бактерии во секоја доза. Општа доза од 10–20 милијарди CFU е обично доволна за одржување на здравјето на цревата, но лица со специфични здравствени проблеми можат да имаат потреба од поголеми концентрации. Консултацијата со здравствен работник е неопходна за да се одреди оптималната доза.
Пробиотиците кои содржат повеќе соеви често се добар избор, бидејќи обезбедуваат разновидни бактерии кои можат да делуваат синергично за подобрување на здравјето на цревата. Сепак, важно е да се изберат производи поткрепени со клинички истражувања за да се обезбеди соодветна ефикасност и безбедност.
Кога најчесто се употребуваат?
Д-Р НИКОЛОВА: Пробиотиците најчесто се користат за време или по антибиотска терапија за обновување на добрите бактерии изгубени за време на лекувањето. Уште се користат и за дигестивни проблеми, како надуеност, запек, дијареа или симптоми на IBS, за поддршка на имунитетот, особено за време на сезона на настинки и грип, за специфични состојби, како што се габични инфекции, уринарни инфекции или егзема, а се користат и кај деца, за колики, дијареа или зајакнување на нивниот имунолошки систем.
Каква е препорачената доза на пробиотици за различни возрасни групи?
Д-Р НИКОЛОВА: Препорачаната доза на пробиотици зависи од возраста, здравствената состојба и специфичниот сој. Дозите обично се мерат во CFU и се движат од 1 милијарда до 10 милијарди CFU дневно за повеќето луѓе.
• Бебиња и деца: Пробиотиците наменети за деца обично содржат помали CFU, околу 1–5 милијарди по доза.
• Возрасни: Повеќето возрасни имаат корист од дози од 5–10 милијарди CFU дневно.
• Стари лица: Пробиотиците за постари лица често се насочени кон поддршка на имунитетот и дигестијата, со дози слични на оние за возрасни, но прилагодени на возраста.
Дали се потребни пробиотици во секојдневната исхрана, ако здраво се храниме?
Д-Р НИКОЛОВА: За луѓе со балансирана исхрана и здрав начин на живот, телото често го одржува микробиомот на природен начин. Исхраната богата со овошје, зеленчук, цели житарки и ферментирани намирници како јогурт, кефир, кисела зелка и ким природно го поддржува здравјето на цревниот микробиом преку обезбедување на живи бактерии и на пребиотици (влакна кои ги хранат корисните бактерии).
Сепак, модерниот начин на живот и факторите од животната средина понекогаш можат да ја нарушат рамнотежата на цревните бактерии, дури и кај оние кои се хранат здраво. Стресот, недостатокот на сон, изложеноста на загадувачи и лекови како антибиотици можат да ги намалат корисните бактерии, што доведува до можни дигестивни или имунолошки проблеми. Во вакви случаи, дополнувањето со пробиотици може да помогне во обновување на балансот и поддршка на здравјето на цревата.
Исто така, вреди да се спомене дека не секоја „здрава исхрана“ е иста. Иако некој може да јаде хранливи оброци, можеби му недостига разновидност или ферментирани намирници потребни за одржување на оптимално здравје на цревата. Во вакви случаи, пробиотиците можат да послужат како додаток за надополнување на недостатоците.
Дали вегетаринците или веганите имаат потреба од посебни видови пробитици?
Д-Р НИКОЛОВА: Да, вегетаријанците и веганите може да имаат потреба од пробиотици кои се во согласност со нивните прехранбени избори. Многу традиционални пробиотици се култивираат со употреба на млечни производи, што можеби ги прави несоодветни за веганите. Сепак, пазарот одговори на оваа потреба со понуда на растителни или вегански пробиотици. Овие вегански пробиотици обично се добиваат од немлечни извори, како ферментиран зеленчук, мешунки или процеси на ферментација со вода.
Ферментираните растителни намирници исто така претставуваат природен извор на пробиотици кои се соодветни за вегетаријанците и веганите. Намирници како кисела зелка, ким, мисо и комбуха содржат живи култури кои придонесуваат за балансот на цревната микробиота.
Редовното консумирање на овие намирници може да понуди исти придобивки како и традиционалните пробиотички суплементи. Со правилен избор на пробиотици, луѓето можат да го поддржат здравјето на своите црева, додека остануваат доследни на своите прехранбени навики.
