Македонски
На 27 октомври (понеделник) 2025, со почеток од 18:30 часот, во Македонскиот КИЦ во Софија ќе се одржи предавањето на проф. д-р Димитар Пандев по поводите 195 години од раѓањето на Григор Прличев и Константин Миладинов, 90 години од раѓањето на Живко Чинго.
Јубилејни спомени на три големи имиња од македонската книжевност
Годинава одбележуваме значајни јубилеи на тројца истакнати дејци на македонската книжевност и култура – 195 години од раѓањето на Григор Прличев и Константин Миладинов, и 90 години од раѓањето на Живко Чинго. Иако припаѓаат на различни епохи и книжевни правци, овие тројца творци ги обединуваат љубовта кон родната земја, стремежот кон национална самобитност и возвишениот јазичен израз.
Григор Прличев – Вториот Хомер со македонско срце
Григор Прличев, роден во Охрид во 1830 година, е една од најконтроверзните и најфасцинантните фигури во македонската културна историја. Од сиромашно детство во кое помагал на семејството со продавање јајца и препишување книги, до слава во Атина каде што со поемата „Сердарот“ бил прогласен за „втор Хомер“, Прличев живеел живот исполнет со борби – лични, културни и национални.
Иако поемата со која ја освои Атина ја напишал на грчки, Прличев останал длабоко приврзан кон својот словенски идентитет. Откажувањето од понудената стипендија за студии во Берлин или Оксфорд, затоа што условот бил да се одрече од своето словенско потекло, зборува за неговата непоколеблива посветеност кон родното. Неговата идеја за создавање општословенски јазик можеби била неостварлива, но ја покажува неговата визионерска мисла и стремежот кон јазичен и културен сојуз на словенските народи.
Во неговата „Автобиографија“, која е прво прозно дело од овој вид во македонската книжевност, Прличев остави искрен портрет на времето, борбите и визиите на еден уметник кој животот го посвети на својот народ. „Сердарот“, пак, е поема што низ епски тон го пренесува макотрпното минато и стремежот за слобода, инспирирана од народната песна за Кузман Капидан, и е симбол на отпорот и националната самосвест.
Константин Миладинов – Поетот кој пееше на мајчиниот јазик
Константин Миладинов, роден исто така во 1830 година во Струга, е основоположник на македонската уметничка поезија. Најмлад во семејството, неговиот животен пат бил обележан од љубовта кон знаењето, народната култура и јазикот. Иако школуван во Јанина, Атина и Москва, Константин не се откажал од својот македонски израз – пишувал на струшкиот говор дури и кога бил окружен со други словенски и балкански народи.
Неговата најпозната песна „Т’га за југ“ е крик на носталгијата и љубовта кон родната земја. Низ густи тонови и силни метафори, Миладинов создава контраст помеѓу студената Москва и топлата татковина што останала во неговите спомени. Неговото публицистичко дело, предговорот на „Зборникот на народни умотворенија“, претставува прв научен обид за класификација и валоризација на народната литература како темел на националната индивидуалност.
Несреќно, животот на Константин завршува трагично – умира во затворот во Цариград на 18 јануари 1862 година, неколку дена по брат му Димитрија. Нивната жртва, сепак, остана симбол на борбата за јазична и културна самобитност.
Живко Чинго – Мајсторот на современата проза
Живко Чинго, роден во 1935 година во селото Велгошти кај Охрид, го внесе современиот прозен израз во македонската литература. Со првите раскази објавени во списанието „Разгледи“, а особено со збирките „Пасквелија“ и „Нова Пасквелија“, Чинго го наметна својот уникатен, длабоко симболичен и човечен стил на раскажување.
Неговите дела се карактеризираат со преплет на реалното и фантастичното, со длабока морална порака и психолошка анализа на ликот. Романот „Голема вода“, подоцна адаптиран во филм, е едно од најзначајните дела на македонската проза од втората половина на 20 век, каде Чинго преку детскиот лик отвора тешки теми како сиромаштијата, изолацијата и жртвувањето.
Богатото творештво на Живко Чинго, кое опфаќа раскази, романи, драми и сценарија, останува длабоко вкоренето во македонската културна меморија. Неговата книжевност ја збогати нашата литература со нова естетика, современ пристап и автентична нарација.
Прличев, Миладинов и Чинго се столбови на македонскиот јазик, литература и национална свест. Секој од нив е сведоштво за различна историска фаза: Прличев за борбата на XIX век против туѓото духовно влијание, Миладинов за љубовта кон мајчиниот јазик и фолклор, а Чинго за новата, поствоена литература која со човечка интимност зборува за болките и радостите на народот.
Нивното дело е врежано во колективната меморија на македонскиот народ, а нивните годишнини се можност повторно да ги прочитаме, да се инспирираме и да не заборавиме дека идентитетот се гради токму преку зборот, стихот и приказната.
